België staat op de 21e plaats in Europa wat betreft wegkwaliteit, met een score van 4,4 op een schaal van 7, volgens het World Economic Forum. Ter vergelijking: Nederland scoort 6,4 en staat op de eerste plaats in Europa. Vooral de binnenwegen in België zijn slecht onderhouden, met veel ad-hoc reparaties die snel weer problemen opleveren, vooral bij vrieskou. De Belgische snelwegen zijn beter, maar het ontbreken van zoab-asfalt zorgt bij regen voor gevaarlijke sprayvorming, waardoor het zicht sterk vermindert.

Kortetermijnbeleid en versnipperde bevoegdheden
Volgens de Belgische accountant Charles Markowicz weerspiegelt de slechte wegkwaliteit het versnipperde kortetermijnbeleid van de Belgische overheid. Overheden kiezen vaak voor de goedkoopste offertes voor wegonderhoud, wat leidt tot snel en goedkoop lapwerk in plaats van duurzame oplossingen. Bovendien zijn de bevoegdheden over wegonderhoud verdeeld over verschillende beleidsniveaus: federaal, regionaal en gemeentelijk, wat coördinatie bemoeilijkt en tot inefficiëntie leidt. Markowicz stelt dat de Belgische regering al decennia lang rode cijfers schrijft en structurele investeringen uit de weg gaat.

Hoge onderhoudskosten en budgettekorten
België heeft relatief veel kilometers snelweg per hoofd van de bevolking, wat resulteert in hoge onderhoudskosten. Ondanks de hoge belastingen blijven de budgetten voor wegonderhoud krap. Touring, de Belgische tegenhanger van de ANWB, bekritiseert dat inkomsten uit verkeersboetes niet specifiek worden geïnvesteerd in de verkeersinfrastructuur, maar in een algemene pot belanden die wordt gebruikt voor andere uitgaven zoals onderwijs en cultuur.

Vergelijking met Nederland
Nederland investeert permanent in een hoogwaardig wegennet en heeft een sterkere vertrouwensband tussen overheid en private onderhoudsbedrijven. Hierdoor kan Nederland wegonderhoud op lange termijn plannen en uitvoeren, wat resulteert in betere wegkwaliteit. Nederlandse schokdempers gaan bijvoorbeeld gemiddeld langer mee dan Belgische door de betere wegen. Nederland staat qua wegkwaliteit op de eerste plaats in Europa met een score van 6,4, terwijl België zich met 4,4 op een schamele 21e plaats bevindt.

Vicieuze cirkel en marktomstandigheden
Markowicz wijst op een vicieuze cirkel: private bedrijven die openbare werken uitvoeren, moeten concurreren op prijs, wat leidt tot bezuinigingen op de kwaliteit van hun diensten. Als een bedrijf verlies draait, zal het bij de volgende offerte nog scherper moeten inschrijven om meer opdrachten binnen te halen. Dit resulteert in een aanhoudend laag kwaliteitsniveau van de wegen. In tegenstelling tot België hebben de Verenigde Staten en Nederland hun aanbestedingsprocedures aangepast, waarbij minder gedetailleerd wordt geselecteerd en meer op kwaliteit wordt gelet, wat leidt tot betere vertrouwensrelaties en duurzame investeringen.

Realiteitscheck en toekomst
De Belgische overheid moet een fundamentele strategische herziening doorvoeren om de wegkwaliteit te verbeteren. De Europese Rekenkamer benadrukt de noodzaak van een realiteitscheck en nauwere samenwerking met industriële spelers en experts. Dit is essentieel om te voorkomen dat het concurrentievermogen van belangrijke sectoren wordt aangetast en om nieuwe afhankelijkheden van buitenlandse leveranciers te vermijden.

In Wallonië zijn er sinds de regionalisering in 1989 aanzienlijke investeringen gedaan, maar het blijft een uitdaging om de achterstanden in te halen. De regio investeerde tussen 2010 en 2023 meer dan 3,3 miljard euro in wegen, terwijl Vlaanderen in slechts twee jaar tijd 2,7 miljard euro investeerde.

Financiering van wegen
Nu de overheidsfinanciën onder druk staan, is de vraag hoe de overheid de nodige fondsen zal vinden voor het onderhoud van het wegennet. Sommige politieke partijen, zoals Les Engagés, stellen een vignet voor automobilisten voor, wat jaarlijks 800 miljoen euro zou kunnen opleveren. Anderen pleiten voor een belasting op het gebruik van het wegennet, waarbij degenen die het meest rijden het meeste betalen. Echter, dit idee stuit op verzet van andere Europese landen zoals Nederland en Duitsland.